Pięciornik gęsi
Potentilla anserina L.
Inne nazwy: pięciornik pospolity, pięćperset gęsi, srebrnik, gęsiówka, gęsie ziele, gęsia trawa, drabinki, dziewicze ziele
Bylina rosnąca w większej części Europy, z wyjątkiem jej południowych części, również na większości obszarów Azji i Ameryki Północnej. W Polsce gatunek pospolity. Porasta wilgotne łąki, pastwiska, przydroża, brzegi zbiorników wodnych, podwórza, na polach uprawnych uważany za chwast.
Ziele zbieramy w okresie kwitnienia, czyli od maja do września. Suszymy w przewiewnym i zacienionym miejscu, w temperaturze nieprzekraczającej 600C. Surowiec przechowujemy w suchym i chłodnym miejscu, w zamknietych pojemnikach.
Roślina działa ściągająco, przeciwzapalnie, rozkurczowo, przeciwkrwotocznie, moczopednie i żółciopędnie, pobudza wydzielanie soku żołądkowego. Świeży sok lub napar z ziela stosuje się wewnętrznie w nieżytach żołądkowo – jelitowych, zaburzeniach trawienia, wzdęciach, biegunkach i braku łaknienia. Leczy się nim dolegliwości wątroby, pęcherzyka i nerek. Dzięki związkom goryczkowym pobudza wydzielanie żółci. Preparaty z pięciornika uszczelniają naczynia krwionośne. Są również pomocne w początkowym okresie niewydolności wieńcowej.
Zewnętrznie lekko zmiażdżone, świeże liście stosowane są przy reumatyzmie i żylakach. Ponadto poleca się go w leczeniu stanów zapalnych jamy ustnej, gardła i krtani oraz przy tzw. kaszlu palacza. Mieszanka pięciornika z gliceryną skutecznie leczy odmrożenia – rozpuszczony w glicerynie ekstrakt z pięciornika nakładamy na bolące miejsca. W formie kompresów i nasiadówek może być wykorzystany w leczeniu hemoroidów.
Liście pięciornika znalazły zastosowanie w kuchni. Dodaje się je do zup, kasz sałatek lub przygotowuje podobnie jak szpinak. Nadają one potrawom lekko słony i kwaskawy smak. Kłącza pięciornika są jadalne na surowo lub gotowane – smakiem przypominają pasternak.
Ciekawostką jest to, że ludowa nazwa pięciornika gęsiego - srebrnik – nawiązuje do jego wyglądu, liście rośliny są bowiem pokryte od spodu srebrzystymi włoskami. Według niektórych specjalistów nazwa pięciornika wzięła się z obserwacji gęsi uwielbiających tę roślinę, inni zaś twierdzili, że chodzi o podobieństwo liści do gęsiej łapki. W wielu krajach północnej Europy z młodych pędów pięciornika sporządzano kiedyś wzmacniające sałatki, a jego wysuszone kłącza były popularną namiastką herbaty. Na Ukrainie pięciornikowe ziele zaparzano mlekiem i taki napój miał, nie drażniąc nerek, zwiększyć wydzielanie moczu. Na Litwie i Łotwie herbatką ze srebrnika leczono astmę.
Ze względu na zawartość garbników ziele pęciornika stosowano kiedyś w garbarstwie. Ponoć ziele umieszczone w bucie zapobiega wystąpieniu pęcherzy.
Wierzono, że pięciornik gęsi ma właściwosci oczyszczające ze złorzeczeń i skutków złego oka.
