Bez czarny
Sambucus nigra L.
Inne nazwy: dziki bez czarny, bez lekarski, bez aptekarski, bez biały, hyćka, hyczka, holender, bzowina.
| Czy wiesz, że... Słowianie, Germanie czy Celtowie, traktowali czarny bez jako roślinę o szczególnych właściwościach magicznych. W kalendarzu druidzkim był trzynastą, ostatnią rośliną roku, oznaczającą koniec i początek - śmierć i odrodzenie. Krzewy bzu były chronione i otaczane czcią, gdyż wierzono, że ich korzenie, to siedlisko mocy i bóstw. |
Czary bez, to krzew lub małe drzewo występujące w całej Europie, północno-zachodniej Afryce i Azji Mniejszej. W Polsce bardzo popularny, występuje pospolicie na miedzach, brzegach lasów, zrębach leśnych, na rumowiskach, nieużytkach, w parkach. Czasem sadzony jest w ogrodach, jako roślina ozdobna.
Znany był już ludom pierwotnym, o czym świadczą znaleziska z epoki kamiennej. W starożytności bez stosowano jako lek moczopędny, przeczyszczający, przeciw ukąszeniom żmij, oparzeniom i wrzodom. Rzymianie bzu używali do farbowania włosów. Święta Hildegarda zalecała liście bzu przy wielu dolegliwościach (przeciw żółtaczce; korzeń gotowany w winie był lekiem na puchlinę i ukąszenia; liście zaś, w postaci okładów, na stany zapalne, oparzenia i ugryzienia przez psy; kwiaty – dla zwiększenia laktacji i uśmierzenia bólu).
Surowcem leczniczym są kwiaty i owoce bzu, poddane suszeniu lub obróbce termicznej. W niedojrzałych owocach występują glikozydy cyjanogenne, które wykazują toksyczne działanie na organizm człowieka.
Kwiaty bzu zawierają: flawonoidy, kwasy fenolowe, garbniki, olejek eteryczny, śluzy.
Owoce bzu zawierają: antocyjany, garbniki, kwasy organiczne, witaminę C, witaminy z grupy B, cukry, pektyny.
Zastosowanie:
⇒ W lecznictwie ludowym kwiaty bzu stosuje się przede wszystkim jako środek napotny, przeciwgorączkowy i moczopędny, a także wspomagający regenerację skóry (w postaci okładów przy egzemach, oparzeniach, stanach zapalnych i wrzodach). Napar z kwiatów czarnego bzu można stosować również do płukania jamy ustnej i gardła, uzyskując działanie łagodząco-przeciwzapalne. Odwary z owoców działają delikatnie przeczyszczające. Soki, syropy i konfitury wspierają zaś organizm w chorobach przeziębieniowych oraz wykazują działanie odtruwające organizm ze szkodliwych produktów przemiany materii.
⇒ W kosmetyce kwiaty i nasiona cenione są ze względu na właściwości zmiękczające, wybielające i wygładzające zmarszczki.
⇒ W przemyśle spożywczym owoc bzu wykorzystywany jest do sporządżania doskonałych nalewek, soków, konfitur, syropów i owocowych herbatek. Powszechnie używany jest także jako naturalny barwnik win owocowych, słodyczy, marmolad i dżemów.
